Kabasakal Asıldıktan Sonra Bekir Ağa Bölüğü’ne Getirilmiş,
İstibdad Erkânını Müthiş Bir Korku Almıştı. Onlara Ayrı Bir Koğuş Verilmişti.
- Benim ne kabahatim var ki bana bu zulmü reva görüyorsunuz.
Yok irade-i padişahî böyle ise diyeceğim yok… diye kekeledi.
O bunu söyler söylemez koğuşta bir gülüşmedir başladı.
Ölüm yanı başındayken bile hâlâ padişahı sayıklıyor, hâlâ irade-i padişahîden
bahsediyordu. Sultan Hamid tevkif edilmiş, Selanik’e sevk edilmişti. Bu hâlâ
padişahından imdat bekliyordu.
Üzerinden resmî üniformalı elbiselerini çıkardık,
başından gömleği geçirdik. Kendisine son bir diyeceği olup olmadığını sorduk.
- Vasiyetnamemi yazınız, dedi.
Derhal bir kâğıt kalem getirdik. O söyledi biz yazdık.
Sonra imamın önünde tövbe ve istiğfar etti.
Nihayet bütün bu merasim bittikten sonra paşayı sehpanın
bulunduğu meydana götürdük. Paşa sandalyeye çıktı, boynuna ip geçirildi. Bu ana
kadar beyne’n-nevm ve’l-yakaza bir haldeydi. Hissini, iradesini, düşünce kabiliyetini
kaybetmişti. Ancak ip boynuna geçtikten sonra uykudan uyanır gibi başını
kaldırdı, etrafına bir göz gezdirdi ve:
- Durunuz, dedi.
Herkes durdu. Paşa
bir şey mi söyleyecekti? Hayır, maksadı iki dakika kazanmaktı. Yine daldı,
kendisini kaybetti. Ağzından birtakım sözler dökülüyordu. Fakat bunu kendisi
bile işitmiyordu.
Onunla beraber o gece beş kişi daha idam ediliyordu.
Diğerleri asıldıkları halde bunun sandalyesine hâlâ ayak vurulmamıştı. İdama
nezaret eden Nezir Efendi paşanın hâlâ asılmadığını görünce bağırdı:
- Ne duruyorsunuz, sandalyeyi çeksenize! Kıpti sandalyeye
bir tekme vurdu. Sehpa sarsıldı. İp gerildi. Paşanın ruhsuz vücudu asıldı.
İstibdadın ilk heykeli yıkılmış oluyordu.
Bekir Ağa Bölüğü’nü ziyaret edip idam sehpasından
kurtulanlar da az değildi. Bunlar içinde istibdad devrinin birçok ricali vardı.
İlk günlerde idi. Bir gün akşamüstü büyük kapının önünde
bir araba durdu, kendi kendime “yeni misafirler geliyor” dedim. Kapıya koştum.
Bir de karşımda Eski Merkez Kumandanı Sadettin Paşa’yı görmeyeyim mi? Uzun
müddet onun maiyetinde çalışmış olduğum için beni görür görmez tanıdı. Evvelce
yalnız amirâne bir selam vermekle iktifa eden Sadettin Paşa bu defa adeta
teklifsiz bir eda ile:
- Vay evlat, sen burada mısın? diye iltifat etmek istedi.
Uzun müddet maiyetinde çalışmış bir adama teslim olmak memnuniyetini mucip
olmuştu. Kendisini aldım. Bekir Ağa Bölüğü Muhafızı Necati Bey’in odasına
götürdüm. Necati Bey ona yanındaki koltukta yer gösterdi. Kendisi de karşısına
geçip oturdu. Birkaç dakika sonra beni çağırdı:
- Hasan, dedi. Yeni gelecek misafirlerimiz var. Camiinin
sağ tarafındaki küçük odayı temizlet.
Dikkat ettim, bir vakit yaver-i hazret-i şehriyari
olmakla müftehir Sadettin Paşa, evvelce selam vermeye tenezzül etmediği Necati
Bey’in karşısında kan ter döküyordu. İnkılap her şeyi alt üst etmiş, dünkü
amirleri bugünün memurları karşısında hesap vermeye mecbur etmişti. Birkaç
dakika sonra oda hazırdı. Sadettin Paşa odaya girince şaşırdı. Çünkü asker
burasını süpürürken müthiş toz kaldırmıştı. Bu tozlar henüz yatışmamış, odanın
havasını teneffüs edilmeyecek hâle getirmişti. Etrafına bakındı. Sonra bana
döndü:
- Hasan, dedi. Ben burada mı yatacağım?
- Ne yapalım paşam, dedim. Şimdilik elimizde boş olarak
bu oda var.
O hâlâ vaziyeti anlamamıştı.
- Burada oturacak bir sandalye bile yok. Hiç olmazsa
konaktan bir yatak getirseler, dedi.
Necati Bey’e gittim. Sadettin Paşa’nın arzusunu anlattım.
Müsaade etti. Bir gardiyanla beraber gittik, şimdi Evkâf Müdüriyeti tarafından
işgal edilen Çemberlitaş’taki konaktan bir yatak getirdik. Yatağını yaptırdım.
Mümkün olduğu kadar istirahatını temine çalıştım. Fakat Sadettin Paşa’yı telaş
ve endişe almıştı. Oturacak bir sandalye arayan bu sâbık yaver-i hazret-i
şehriyari, şimdi yatağına bile ilişmiyor, sinirli sinirli odada dolaşıyordu.
Ben yatağın yapılmasına nezaret ederken sordu:
- Hasan, bizim hakkımızda ne yapacaklarını öğrendin mi?
Ben bu suale nasıl cevap verebilirdim? Fakat öğrenip
kendisine haber vereceğimi söyledim. Maksadım Necati Bey’den yapılacak muameleyi
öğrenmekti. Bu sırada kapıda ikinci bir araba durdu. İçinden Yemen Valisi Ratıp
Paşa çıktı. Necati Bey’in emri üzerine onu da Sadettin Paşa’nın yanına aldım.
Vakit hayli geçmişti. Ratıp Paşa için ayrı yatak getirtmek mümkün değildi. O
gece iki paşa aynı yatakta koyun koyuna yattılar.
Ertesi gün araba araba bütün saray erkânı Bekir Ağa
Bölüğü’ne taşındı. Yeni gelen misafirler arasında Başkâtip Kara Tahsin,
Üfürükçü Ebulhüda, İbrikdar Kâmil Ağa, Basurcu Âgâh, Bahriye Nâzırı Hasan Rami,
Serasker Ali Rıza Paşalar vardı. Bunların hepsini itfaiye kışlasının üst
katında kum meydanına nâzır bir odaya koyduk. Ratıp ve Sadettin Paşalar da
ertesi gün sultan sarayları namıyla maruf mahale nakledildiler.
Bütün bu kendilerini büyük sanan rical aynı koğuşta bir
ay kadar kaldılar. Her gün idam edilmek tehlikesi karşısında asabileşiyor,
şakalaşıyor, eğleniyorlardı. Onların koğuş hayatı başlı başlına bir âlemdi.
Memleketi idare edenlerin ruhlarını ve ahlâklarını anlamak için bundan iyi bir
mevki olamazdı. Bir ay sabah akşam bunların içinde yaşadım. Samimi sohbetlerine
karıştım. Gördüklerim, bütün hayatımda unutulamayacak kadar meraklı şeylerdir.
Bunların içinde en ziyade hoşsohbet olan Üfürükçü
Ebulhüda idi. Ebulhüda, koğuşun falcısı idi. Zaten bütün paşaları bir araya
getirsen hepsi birden bir incir çekirdeğini dolduracak kadar dimağ sahibi
değillerdi. Onları gördükçe hep içimden güler ve “zavallı bizler” derdim. Ne
insanların eline kalmışız!
Filhakika bunlar ne ciğeri beş para etmez insanlardı.
Hayatta bildikleri şey çalım atmak, emir vermek ve hüküm sürmekti. Fakat
aralarındaki muhavereyi işitseniz, bu adamların nasıl olup da senelerce
memleketin başında bulunduklarına şaşmamak mümkün olmazdı.
Evet Ebulhüda, bu beyni boş, böbrekleri çürük paşaların
falcısı idi. Sarayın bu maruf üfürükçüsü, gecelik entarisiyle yatağının üstüne
oturur, etrafa bir selam verir, bir iki anlaşılmaz duadan sonra latifeye
başlardı:
- Bana Üfürükçü Ebulhüda diyorlar, derdi. Halbuki ben
şimdiye kadar kimseye büyü yapmadım. Kimseyi üfürükle tedavi etmedim.
Sonra birden kahkaha salar işi şakaya boğardı. Koğuşta
herkes hayat memat meselesi ile karşı karşıya olduğu için Ebulhüda’nın bu
şakaları ötekilerin de derdini avutur, onlara iyi bir vakit geçirmeye yardım
ederdi.
Her an ölüm ile menfa kararları arasında titreşip duran
paşalar hep birden Ebulhüda’nın etrafına üşüşür, ona fal baktırırlardı. Ebulhüda
herkese başka türlü bir fal bakardı. Birisine Kur’an-ı Kerim’den mana çıkararak
istikbalini söylerdi. Bir diğerine iskambil kâğıdıyla fal bakardı. Fakat bütün
fallarında paşaları heyecan içinde koyar, bazen de kahkahadan bayıltırdı.
Ebulhüda en ziyade Başkâtip Kara Tahsin Paşa’yı üzmekten
hoşlanırdı. Ne vakit onun falına baksa:
- Paşam, derdi. Senin akıbetin kötü. Bazen dar ağacı
görüyorum. Bazen Anadolu’nun ıssız bir köyü gözümün önünde canlanıyor. İdam mı
desem, sürgün mü desem, hapis mi desem diye sıralamaya başlar, Kara Tahsin’i
çileden çıkarırdı.
Kara Tahsin, koğuşun kara belası idi. Yemeğini önüne
getirmelerini ister, yüzünü yıkamak için bile yatağından kalkmazdı. Sanki
yatağı içinde kötürüm olmuş gibi idi. Bütün arkadaşları koğuşta sinirli sinirli
dolaştıkları hâlde o Ebulhüda ile karşı karşıya geçer, tesbih çekerlerdi. Kara
Tahsin’in diğerlerine karşı takınmak istediği bu efendi tavrı, arkadaşlarını
gücendirmekten hali kalmazdı. Hatta bazen paşaların Kara Tahsin’e çıkıştıkları
bile vaki olurdu.
Paşaların hariçle temasları men edilmişti. Yalnız haftada
bir defa gelecek ziyaretçileri benim nezaretim altında olmak üzere
görebilirlerdi. Fakat bence en tehlikesiz mevkuflar bunlardı. Çünkü bunlar daha
tevkifhane kapısından içeri girer girmez vaziyeti anlamışlar ve teslim
olmuşlardı. Artık kaçmak akıllarından bile geçmiyordu, zaten böyle bir şey
düşünseler bile içlerinde bu tehlikeli teşebbüse atılacak kimse yoktu. Onlar
kaderleri neyse onu çekmeye razı olmuş, tevekkülle divan-ı harbin haklarında
vereceği kararı bekliyorlardı. En ziyade korktukları şey de tabi idamdı. İkide
bir beni çağırır, telaşlı ve heyecanlı bir sesle beni iskandil ederlerdi:
- Hasan, derlerdi, hakkımızda verilecek hükmü, yapılacak
muameleyi öğrenirsen sana bol mükafat var.
