Neyzen Tevfik'le Mülakat

Senenin altı ayını meyhanede, altı ayını da hastanede geçiren bu adam, dün arkasında temizce bir ceket, başında güzel bir kalpak, ayaklarında az giyilmiş rugan iskarpinler ve elinde ney’i olduğu halde idarehanemize geldi. Hastaneden o gün çıkmış, ağız burun yerine gelmiş, gözlerindeki şişlik, burnundaki morluk, lisanındaki lüzucet zail olmuş, yani Tevfik tam bir adama dönmüştü.Dedim ki:

- Sen bir ay daha hastaneden çıkmamalıydın Tevfik! Çünkü bir ay sonra çıktığın zaman rakıyı yasak olmuş, meyhaneleri kapanmış bulacaktın ki bu senin için pek hayırlı olur.

- Ah benim efendim.. Rakı yasak olursa gelip beni bulacak başka bela mı yok? Bakın, size geçen akşam hastanede yazdığım muhammesin bir iki parçasını okuyayım:

Bağlıyım hayvanlığın pür-mest ü hikmet-i bendine

Tabiyim emaretin her bir fesad u fendine

Nefsimin astım kulak çengel-i fısk u pendine

Mahv u ifna istemez bir yerde kendi kendine

Kahreder erbabını iddia-yı sanat zilleti

Vakıa insaf ile etsem tefekkür ben kimem?

Bir muhite düşmüşem ki Hakk’a nankör, ben kimem?

İ’tilaya mutlaka lazım asansör ben kimem

Görmüş olsa anlamazdı şimdi Pastör, ben kimem?

Güç gelir insanlığa nice bu ricat zilleti

Aşinalık var ezelden cümle menhiyyat ile

Hallolunmaz maceralar nehy ile isbat ile

Geçti ömrüm ah ile, eyvah ile, heyhat ile

Niyet ettim terk-i isyan etmeğe kerrat ile

Güçce geldi nefsime da’va-yı iffet zilleti

Neyzen burada sustu, bir müddet tefekküre daldı, sonra ney'ini eline alıp üflemeğe başladı. Tevfik’i ayık olarak çalarken üçüncü defa dinliyordum. Aman Yarabbi, bu asi ve çılgın sanatkâr bugün ne kadar coştu, elindeki adi kamış parçasına neler söyletti, ne harikalar yaptı. Arkadaşlar kendilerinden geçtiler. Bilhassa Neyzen’in karikatürünü yapmağa hazırlanan ressam, elinde kâğıt kalemle, cezbeye tutulmuş dervişler gibi masanın üstüne yığıldı, kaldı.

Tevfik’e alafranga, alaturka musiki hakkındaki fikirlerini sorduk, dedi ki:

- Musikinin alaturkası, alafrangası olmaz. Ruhunda, dimağında, hayalinde oluşan güzel nağmeleri sazda hakkıyla yapabilir misin, işte musiki budur. Musikişinas da sensin. Türk’ün güzeli var da Rus’un yok mu? İngilizlerin var da Fransızların yok mu? İşte musiki de  böyledir.

- Bugünkü edebiyat hakkındaki fikriniz?

- Sıkıntı bastı, müsaade edin kalkayım.. Başka vakit yine görüşürüz..

Kapıya kadar gitti, sonra döndü:

- Bugün hâlâ edebiyatla uğraşan budalalar var mı? Abdülhak Hamit’in kılık kıyafet cihetinden Neyzen Tevfik’e döndüğü bu zamanda, yalnız Süleyman Nazif Bey’e düşen bir vazife vardır ki o da “Buyrun edib kişi niyetine!” deyip meslektaşlarını cenaze namazına davet etmek..

(22 Kanun-i Sani 1339)

[Günümüz Türkçesine çeviren: beyzade25]