Meddah Aşkî Efendi

Biraz sonra, kahvehanede örfî bir idare başlayacak, meddah efendi ne söylerse dinleyeceksiniz ve hatta .... güleceksiniz, çünkü bu onu dinlemekliğin icabatındandır. Etrafınızda halk elleri kalçalarında kahkahalardan kırılırken, dişsiz ihtiyarların sakalları oynadığı ve gözbebekleri kaybolduğu bir sırada, eğer hâlâ ... abus, düşünceli duracaksanız buradan çıkınız! Zira, şöhretini ve maharetini kalp ile tasdik ve lisan ile ikrar lazım gelen meşhur meddah efendi de sizi güldürememişse, darılmayınız ama, bu sizin anlayışsızlığınızdandır!

İşte ben de, bu gece, köşedeki beyaz saçlı, boynuna mendilini dolamış ve tıraşı uzamış laubali ihtiyarın söyleyeceği hikâyeyi dinlemek ve tuhaflıklarının hepsine - yanımdakilerden geri kalmamak için - gülmek mecburiyetindeyim.

Köşede, sandalyesinde biraz sonra söyleyeceği hikâyesine hazırlanan beyaz saçlı ihtiyar meşhur Meddah Aşkî Efendi'dir.

Aşkî Efendi beş evlat, yedi torun sahibi ve altmış dört yaşında olduğunu söylüyor. İlk defa tam 42 sene evvel Beşiktaş'ta İskele Gazinosu'nda (Süleymaniye Batakhanesi) ni hikâye etmiştir. Kendisi yakın zamana kadar Galata Kulesi'nde çavuştu.

Aşkî Efendi, Trabzon, İzmir, Selanik, Siroz, Drama, Bursa, Çanakkale, Eskişehir'e gitmiş ve Cezayir bahr-i sefidinin kaffesinde aylarca ikamet ederek ahalisine hoş fıkralar nakletmiştir.

Aşkî Efendi, (Sultan) Abdülhamid'in mefruşat müdür-i muavini Meddah Şükrü Efendi'den ders aldığını, hikâyelerine devam ettiğini anlatırken, o zamanın bütün meşhur meddahlarına, İsmet merhuma, Burunsuz Ahmet'e ve Acem Ali'ye dair hatıralarından da bahsediyor.

Aşkî Efendi 125 meddah payesi ile 500 monolog bilmektedir.

Orta oyunlarında senelerce Kel Hasan'la beraber çalışmış, Büyük Benliyan ve Fasulyeciyan ile beraber sahneye çıkmış olan Aşkî Efendi, son senelerde yine kırk iki yıl evvelki gibi meddah söylemektedir ve bundan çok memnundur, diyor ki:

- Sinemalar, tiyatrolar, pastahaneler velhasıl adım başında eğlence yerleri olduğu halde yine çok memnunum. Görüyorsunuz ya ne kadar kalabalık oluyor ve genç, ihtiyar herkes dinlemeye geliyor..

Mermer masaya vurulan kuvvetli iki üç değnek darbesi gürültüleri kesmeye ve sükutu takrire kâfi geldi. İskambiller masanın üzerine bırakıldı, tavlalar kapakları kapanırken son defa olarak takırdadılar. İskemlelerin cepheleri değiştirildi ve bütün gözler köşede, masasının üstüne bıraktığı çıkınların yanından ayrılmayan meddaha çevrildi, herkes can kulağıyla dinliyordu:

Sahn-ı perdaz gülzâr-ı belagat

Letaif-i kuy-i meydan-ı zarafet

Bu abd-i kemterin bî-bedâat

Eder geçmiş zamanlardan hikâyat

Garz-ı efsane arz etmek değildir

Çıkar bir kıssadan bin ders ibret..

Aşkî Efendi'nin her yere beraberinde götürdüğü kânûnî arkadaşı, meddahın bir işaretiyle sazının tellerine dokundu. Biraz sonra Aşkî Efendi de boğuk bir sesle çalınan besteye refakat ediverdi. Başlangıçtan anlaşılıverdi ki Aşkî Efendi bu gece operet kabilinden bir meddah piyesi söyleyecekti. Bu, demek ki, bir şarkılı ibret(!) olacaktı.

Meddah Efendi'nin kendi tabiriyle " İşitenlere ne mutlu!" olan fasıl hitama erdiği zaman ortalığı yine bir sükun kapladı.

Aşkî Efendi sırtından çıkardığı paltoyu katlayarak masanın üzerine bıraktı. Bu hareketle kahvehanede bir kahkaha seferberliği ilan edilmiş oldu. Gülmeye hazırlananları fazla bekletmek de insafsızlıktı. Destanını okudu.

. . .

Destanını taklitleriyle okuduktan sonra değneğini yere vurdu  ve:

- Hak dostum hak! diye hikâyesine girişti.

. . .

Davulla beraber biten hikâyenin mevzusunu yine Aşkî Efendi şöyle hülasa ediyor:

"Süleymaniye civarında tımarhane sokağında Cevher Hanım namında bir kadın Kastamonulu Veli Dayı ile Tevfik Bey'i işret alemine davetle tuzağa düşürür. Batakhanede bulunan cellatlar her ikisini de telef etmek üzere iken Veli Dayı bir cariye vasıtasıyla meseleyi anlar ve cellatları telef eder. Sonra iş hükûmete aksedince Veli Dayı mükâfat olarak memleketine sılacı gönderilir."

Şimdi siz bu hikâyeye gülmez misiniz? Gülmezseniz kırk iki senedir herkesi güldüren meddah efendiyi tanımıyorsunuz demektir! O halde ... saraydan tutunuz en ücra köy içlerinde bile şöhreti dillere destan olan meddah efendinin kendisini dinlemeyenler ve hele hikâyelerine gülmeyenler için söylediklerini henüz işitmemişsinizdir!

Size İbriktarbaşıların Zehra Hanım ile Gündoğdu Kalfa'nın nasıl ve neden basıldığını da anlatan olmadıysa, meddah efendinin maharetini kadim ve daimi müşterisi Mücevher Ağa'dan sorunuz! Mücevher Ağa, size ilk olarak Aşkî Efendi'yi dinleyen Cennetmekân Efendisi'nin o gece değişmeye mecbur olduğu çamaşır-ı şahanesindeki hali anlata anlata bitiremeyecektir!

(Cumhuriyet, 1925)